વિશ્વ ચકલી દિવસ 2025: પ્રકૃતિના નાના સંદેશવાહકોને શ્રદ્ધાંજલિ

વિશ્વ ચકલી દિવસની શરૂઆત, એક વૈશ્વિક ચળવળનો જન્મ

દર વર્ષે 20 માર્ચના રોજ, વિશ્વભરમાં વિશ્વ ચકલી દિવસ ઉજવવામાં આવે છે, જે નાની ચકલી—ખાસ કરીને ઘરેલું ચકલી (Passer domesticus)—ને સમર્પિત એક વૈશ્વિક પહેલ છે. આ દિવસનો હેતુ તેના મહત્વ વિશે જાગૃતિ લાવવાનો અને આપણા ઇકોસિસ્ટમમાં તેની ભૂમિકાને ઉજાગર કરવાનો છે. 2025માં, આ દિવસ 20 માર્ચના રોજ ઉજવાશે અને તેની થીમ “પ્રકૃતિના નાના સંદેશવાહકોને શ્રદ્ધાંજલિ” હશે. શહેરીકરણ, પ્રદૂષણ અને નિવાસસ્થાનના નુકસાનને કારણે ચકલીઓ લુપ્ત થવાની આરે છે, ત્યારે આ દિવસ તેમને બચાવવા માટે એક આહ્વાન છે.

વિશ્વ ચકલી દિવસની શરૂઆત

વિશ્વ ચકલી દિવસની શરૂઆત ૨૦૧૦માં થઈ હતી. તે ભારતની નેચર ફોરએવર સોસાયટી (NFS) અને ફ્રાન્સની ઇકો-સિસ એક્શન ફાઉન્ડેશનના સહયોગથી શરૂ થયો હતો, જેમાં અનેક રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય સંસ્થાઓએ ભાગ લીધો. આ વિચાર NFSની ઓફિસમાં એક અનૌપચારિક ચર્ચામાંથી ઉદ્ભવ્યો, જેનું નેતૃત્વ ભારતીય પર્યાવરણવિદ્ મોહમ્મદ દિલાવરએ કર્યું. દિલાવરે નાસિક, ભારતમાં ચકલીઓને મદદ કરવાનું શરૂ કર્યું હતું અને 2008માં TIME મેગેઝિન દ્વારા તેમને “પર્યાવરણના હીરો” તરીકે નામ આપવામાં આવ્યું હતું. તેમનો વિચાર સરળ હતો: ચકલીઓની ઘટતી સંખ્યા પર ધ્યાન દોરવા અને તેમને બચાવવા માટે એક દિવસ સમર્પિત કરવો.

ચકલીઓ શા માટે મહત્વની છે

ચકલીઓ નાની હોય છે, પરંતુ તેમનું ઇકોલોજીકલ યોગદાન મોટું છે:

• કીટક નિયંત્રણ: તેઓ જંતુઓ ખાઈને પાક અને બગીચાઓને નુકસાનથી બચાવે છે.
• પરાગનયન અને બીજ પ્રસાર: બીજ અને ફળો ખાઈને તેઓ છોડના પ્રજનનમાં મદદ કરે છે.
• પર્યાવરણ સૂચક: તેમની સંખ્યા પર્યાવરણની સ્થિતિ દર્શાવે છે—વધુ ચકલીઓ એટલે સ્વસ્થ પર્યાવરણ.

ચકલીઓનો ઘટાડો: શું ખોટું થયું?

એક સમયે દરેક ઘરમાં જોવા મળતી ચકલીઓ હવે દુર્લભ બની ગઈ છે. તેનાં કારણો:

1. શહેરીકરણ: આધુનિક ઇમારતોમાં નાના ખૂણાઓ નથી, જ્યાં ચકલીઓ માળા બનાવી શકે.
2. કીટનાશકો: રાસાયણિક દવાઓએ જંતુઓ ઘટાડ્યા, જે ચકલીઓનો ખોરાક છે.
3. પ્રદૂષણ: માઇક્રોવેવ રેડિયેશન અને પેટ્રોલનું ધુમાડું તેમના જીવનને અસર કરે છે.
4. સ્પર્ધા: કાગડા અને બિલાડીઓની સંખ્યા વધવી અને લીલોતરી ઘટવી.

વિશ્વ ચકલી દિવસ 2025: થીમ અને મહત્વ

૨૦૨૫ની થીમ “પ્રકૃતિના નાના સંદેશવાહકોને શ્રદ્ધાંજલિ” ચકલીઓને જીવનના મહત્વના ભાગ તરીકે યાદ કરે છે. આ દિવસનો હેતુ જાગૃતિ ફેલાવવાનો અને ટકાઉ શહેરી આયોજનને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે.

કેવી રીતે ઉજવવું અને ફરક પાડવો

• ખોરાક અને પાણી: બજરી કે ચોખા સાથે ખાદ્યપાત્ર અને પાણીનું વાસણ મૂકો.
• માળા: લાકડાના ઘર કે ઘાસની સામગ્રી આપો.
• કીટનાશક ઘટાડો: કુદરતી ઉપાયો અપનાવો.
• વૃક્ષારોપણ: સ્થાનિક છોડ રોપો.
• જાગૃતિ: સોશિયલ મીડિયા પર ફેલાવો.

વૈશ્વિક ચળવળ, સ્થાનિક અસર

અસમમાં ગામડાઓએ કાર્ડબોર્ડના માળાથી ચકલીઓને પાછી લાવી, જ્યારે દિલ્હીના રાકેશ ખત્રીએ 7 લાખથી વધુ માળા બનાવ્યા. આ નાના પગલાં વૈશ્વિક અસર કરે છે.

ભવિષ્ય તરફ: ચકલીને બચાવવી, આપણને બચાવવું

ચકલીઓનો ઘટાડો પર્યાવરણની સમસ્યાઓનું પ્રતિબિંબ છે. તેમને બચાવવું એટલે આપણું ભવિષ્ય સુરક્ષિત કરવું. 20 માર્ચ, 2025ના રોજ, ચાલો આ નાના સંદેશવાહકોને પાછા લાવીએ.